Pa en die boemelaars

Pa en die boemelaars

My pa was al oorlede toe daar een aand laat gedurende ‘n vreeslike storm n dringende geklop aan die voordeur was. Burt is af voordeur toe en ek het bo by die venster uitgekyk om te sien wat aangaan.

Twee vreemde mans het koud en nat voor die deur gestaan. Toe Burt oopmaak vra hulle ewe beleefd hulle wil net die ou oom sien asseblief. Burt vertel hul toe dat pa oorlede is. Die twee kyk geskok na mekaar. Radeloosheid duidelik te lees op die son verweerde gesigte. Burt kyk op na my waar ek uitloer. Ek trek my skouers op. Hy bekyk hulle en staan toe terug dat hulle kan inkom.

Ek hoor net potte en panne en gedempte stemme uit die kombuis toe ek by die trap gaan luister. Hoor hoe iemand die mooiste gebed doen. Baie later kom Burt kamer toe. “Ek kon hulle nie net so wegstuur nie,”sê hy, “as pa hier was sou hy hulle ingenooi het. Hulle het blykbaar al ‘n paar keer hier by pa geeët en koffie gedrink as hulle deur George gaan.”

Ai my pa en die afvlerk-mense. Hy kon nie by hulle verbystap sonder om n rand of twee te gee nie. Nadat hy oorlede is sien ek eendag uit my kantoor die boemelaar wat so by die huis ronddraai. Ek sien hoe hy in die boom kyk en toe baie teleurgestel wegstap. Millie staan in die deur, trane in die oë. “Mevrou hy soek kos, Oubie het altyd vir hulle sakkies kos in die bome opgehang. Dit was nou nadat mevrou so kwaad was omdat hy altyd die mense kos gegee het.” Ek weet nie of ek my verbeel het nie, maar ek is amper seker ek het n beskuldiging in haar bruin oë gewaar.

Ek het lank doodstil bly sit, daar in my mooi kantoor. Ek het skuldig gevoel en weet tot vandag nie of ek reg of verkeerd was nie. Ek het pa die dood voor die oë gesweer as hy weer n boemelaar in my huis inbring. Dit was nadat pa die jongman met die hartseer storie ingenooi en kos gegee het. Later was die mannetjie skoonveld en so ook my skoondogter se baie duur fiets.

Pa het geen kwaad in die mense gesien nie. Hy het elke storie vir soetkoek opgeeët. Vir hulle kos gemaak en saam met hulle gebid. Vir hulle van sy beste klere gegee. Hom vir dae bekommer of die arme siel toe by die familie uitgekom het waarheen hy glo op pad was.

As dit reën en dit is so koud hom bekommer oor die mense wat nie n huis of warm klere het nie. Gewonder of iemand vir hulle kos gee. Of hulle medisyne het. Gewens hy was skatryk dan sou hy ‘n groot plek bou en hulle kan sommer almal daar kom woon.

Pa was op ‘n keer vir dae vir my kwaad nadat ek n bedelaar by die deur weggejaag het. Hy het my ignoreer asof ek n gees was. Beskuldigend na my gekyk as ek kos inskep of koffie drink. Ek het naderhand so skuldig gevoel dat elke stukkie brood swaar by my keel afgegly het.

Ek het een jaar die heerlikste appelkoos{jam} gekook. Wil gedoen wees vir n ma wat voltyds werk en baie besig is in die kerk en haar gemeenskap, het ek myself stilletjies op die skouer geklop. Die rye en rye bottels op die spensrak bewonder. Tot die dag toe ek vir die pastoor een bottel wou gee, en moes agterkom dat daar nog net twee bottels verlore op die rak staan.

Ek het een gil gegee wat Millie vadoek in die hand met verskrikte oë spensie toe gebring het. Sy het van my na die twee bottels gekyk en weer na my. Toe met groot oë saggies gesê: “mevrou oubie het dit vir die boemelaars gegee wat kom kos soek. Hy besef nie hoe duur dit vandag is om konfyt te kook nie.” het sy smekend gesê. Teen die tyd het pa ook kom loer wat aangaan. Hyt skuldig soos ‘n kind wat betrap is op kattekwaad vir my gekyk.

Ek het na pa gekyk en die enos in my bloed het bietjie bedaar. Want in sy groot bruin oë het ek die liefde van God gesien. Wat onwrikbaar geglo het dat dit ons plig is om na die armes om te sien. Dat ons net die mens en die behoefte moet raaksien, en nie dit wat die mens daar gebring het nie. Dat ons nie ‘n honger mens sonder ‘n stukkie brood moet wegstuur nie.

Dat jy nie weet of die bedelaar voor jou dalk ‘n engel is wat God gestuur het om jou te toets nie.

Of pa reg of verkeerd was weet ek nie. Daar staan vandag n bedelaar op elke straathoek. Dit is onmoontlik om vir elkeen te gee. Veral vir die fris jongmanne wat so bedel. Want sê die Bybel nie, wie nie werk nie mag nie eet nie. Dan dink ek weer hoeveel het hul werk verloor en kry nie ander nie. Dit is ‘n moeilike saak en kan nie hier opgelos word nie. Ek dink mens moet na jou hart en die Heilige Gees luister.

Wat ek wel weet is dat pa liefde en meelye vir sy medemens se nood gehad het. Dat dit vir hom nie ‘n saak van moets en moenies was nie. Net ‘n eenvoudige besluit en dit was om te gee waar hy nood gesien het. Want al sou ons die tale van mense en engele spreek en ons het nie die liefde nie, dan is ons maar ‘n klinkende metaal of n luidende simbaal. Want nou bly geloof, hoop en liefde. Maar die grootste bly maar die liefde.

Wat is in 'n huis

Wat is in ‘n huis

Ek het na letterlik elke huis te koop aangebied in George gaan kyk. Die eiendomsagent het my later met dowwe oë aangekyk. Haar glimlag was so vals soos Pamela Anderson se julle weet wat. “Wel daar is nog een huis,” het sy stadig gesê,”maar ek dink nie dit is wat jy soek nie.”  Ons het om die hoek gery en sy het voor ‘n hek stilgehou. Dit was in ‘n ingeleefde buurt met bree teerstrate omsoom deur groot eikebome.

‘n Ouerige huis het ver agter in die erf so groot soos ‘n plot gestaan. ‘n Reuse, reuse Akasia boom het langs die oprit gestaan. Sy takke oopgesprei oor die groot grasprek. Die agent het gepraat, maar ek het nie gehoor wat sy sê nie. Al wat ek raakgesien het was die honderde struike wat woes en mals in die reuse tuin geblom het. Bouganvillas het in trosse uit die bome gehang. Die soet geur van katjiepiering het die lug gevul toe ek in verwondering uit die motor geklim het. ‘n Plaat oranje en geel clivias het onder die bome en struike in die oorgroeide voortuin gestaan.

Drie yslike Jakarandas het trots aan die anderkant van die paadjie gestaan. Ten volle geklee in hul pers kleed. Aan hulle voete het honderde agapantus in vol blom gestaan. Grondbedekkers het ongesnoei en wild onder hulle gegroei. Ek kon sweer ek hoor die feetjies fluister tussen die plate ivys.

Die tuin was ‘n lushof vol kleur en geur. Drie wilgebome het in knus bymekaar gestaan en ek het geweet: daar gaan ek ‘n dammetjie maak. Daar gaan ek wilde boomvarings en broodbome plant.  Daar moet ‘n bankie kom waarop ek kan sit en lees.

Ek was soos Alice in wonderland. Ek het aan die blare van die Australiese wildebessie gevryf. My verkyk aan die ander Akasias wat sonder plan of patroon geplant is. ‘n Digte heining het die erf voor van nuuskierige oë verberg. Aan die een kant en agter die huis het reuse eiekebome in volle groen drag gekleed gestaan. Hulle takke het aan mekaar geraak en ‘n veilige hoekie vir ‘n rustelose siel geskep.’n Regte egte “kersfeesboom” het aan die anderkant van die huis gestaan.

“Hoeveel?” het ek hees gevra. Trane het oor my wange gerol en ek kon sien die agent dink ek is getik.  “Maar jyt nog nie gesien hoe lyk die huis nie?” het sy verbaas gevra. Ek het na haar gekyk en geweet sy dink net in rand en sent. Haar siel verstaan nie, dat jy badkamers kan oordoen en mure kan verf nie. Maar dat dit ‘n leeftyd neem om die paradys te skep. Kon die vrou nie sien dat ons nou binne in Eden staan nie.

Dit was toe duurder as wat ons begroot het, maar ek het maniere om my sin te kry. Eers huil ek, dan word ek stil en dan word ek dikbek. Ek weet nie waarvoor my man die bangste is nie...Maar binne die volgende paar weke het groot trokke die meubels kom aflaai. Het helder kinderstemme die groot erf met sy groen grasperk gevul. Baie ekstra hande het die uitpakkery in n japtrap afgehandel. Die ou familie buurt met sy groot bome langs die strate het ‘n deel van ons geword.

Elke meubelstuk het sy plek in die huis gevind. So asof daar reeds toe die huis gebou is, beplan is vir my meubels. My groot hemelbed het regoor die groot vensters gestaan wat op die groen tuin uitgekyk het.

Onder die matte het ek die pragtigste hout blokkiesvloere ontdek. Die matte sonder seremonie opgelig en weggegee. Geen wit mure vir die huis nie. Die gang is sonskyn geel geverf. Die eetkamer liggroen met vrolike gordyne. Sussie se groot kamer pers en groen. Nuwe verfmetodes is beproef. Pa het nuwe teels in die waskamer en kombuis gesit. My badkamer het ‘n groot hoekbad gekry waarin ma en pa toe nog knus kon pas. Waarin die kleintjies in die familie drie-drie kon bad of sommer maak of dit ‘n swembad is.

Die kinders het ‘n ruim familiekamer gekry met groot vensters en skuifdeure, wat naweke gevul is met hulle vriende. Die ou huis het nie net ons gesin omarm en veilig in sy boesem gehou nie. Dit het die buurt se se kinders se tweede tuiste geword.  Daar was altyd genoeg brood, kaas, konfyt en polonie vir borde vol brood wat gemaak is deur wie ookal honger was. Millie se heerlike etes het op die stoof staan en prut, genoeg vir ons en vir enige een wat wou saam eet. Oupa het groot bakke vol bruin vetkoekies gebak waarvan die kinders nie genoeg kon kry nie.

Saans het vriende sommer gou oorgestap vir ‘n vinnige koffie, of ons na hulle. Na ‘n genoeglike kuiertjie teruggestap onder die maanlig wat sy vriendelike strale oor die bree straat gegooi het.

Afvlerk kinders het soms saans uitgeput van al die moeilikheid by hul ouerhuise en in hul lewens opgekrul op die banke in die familiekamer rustig lê en slaap. Iemand in die gesin sou wel ‘n duvet oor hulle gooi. Tussen snikke deur hulle harte en emosies kom ontlaai omring deur gesinslede wat troos en raad gee. Baie geheime lê nou nog veilig bewaar tussen die mure van die huis.

Op die groot grasperk voor, amper so groot soos ‘n rugbyveld is rugby en krieket gespeel. Ouboet het die bal vêr oor die erf en oor die heining tot in die straat geskop. Die kinders jillend agterna . Fred, ons yslike St Bernard blaffend agter die kinders aan, of rollend saam met ouboet oor die gras. Hy het kleinboet sommer aan sy hemp se kraag beetgekry en oor die gras gesleep.

Die buurt se kinders kon nog heerlik almal saam in die straat voor ons huis speel. Die meisies het skelmpies bymekaar klere en grimering geleen en in groepies geheime gesprekke gevoer. Onder mekaar gegiggel en soms ‘n paar trane gestort.

Die kinders het ook lekker onder mekaar baklei, maar ook geleer om weer te vergewe. Dat vriende en vriendskap kosbaar is en gekoester moet word.

Die dorp se 50cc motorfiets bende het by Lidus kom raad vra. Daar is die probleem bepraat en bewerk totdat die fiets weer kon “rev” en trek soos ‘n sestienjarige wou hê hy moes. Hier het hy ook verlief geraak op die madonna oorkant die pad wat reeds op 15 die seuns laat struikel het met haar bultende bates.

Met verjaardag partytjies het die kinders se vrolike stemme saam met hulle musiek in die naglug opgeklink. Tente is opgeslaan en vure aangesteek vir ouboet se 21^st. Ouma het by die tafel gesit en ‘n groot erdeskottel artappelslaai gemaak. Oom Japie het al van vroegdag die skaap op die spit bespuit en gesmeer met allerhande geheime olies en kruie. Met sussie se sweet 16 is die bure vooraf gewaarsku. Groot luidsprekers is opgestel en tot 11 uur het die swetterjoel jongmense geeët, gelag en gedans. Veilig onder die ou huis se dak.

By een geleentheid het Johnny ‘n pak slae vrygespring deur so hoog soos hy kan in een van die groot bome te klim. Daar het hy die hele dag bly sit, met Lidus wat vir hom kos en koeldrank aandra. Die motor het byna van self die pad met sy bekende draaie en bakens gevolg, en ons veilig by die huis besorg.

Oor die alle het Millie ons huishoudster van al die jare die septer geswaai. Sy was die kinders se tweede ma. Hulle het geglo daar is niks wat Millie nie kon regmaak nie.

Kerstyd is ons groot kersboom in die hoek van die familiekamer opgeslaan. Vrolik toegedraaide geskenke het die ruimte onder die boom gevul. Oukersaand het ons om die boom vergader. Kersliedere gesing, die kersverhaal gelees. Persente uitgedeel en weggelê aan die feesmaal wat tradisioneel elke oukersaand voorberei is. Daar was altyd vriende of familie wat die aand saam met ons geniet het. Daar is baie gelag en die kinders se oë het geblink.

Ekstra tafels is gewoonlik in die familiekamer ingedra wat sommer die res van die vakansie daar gebly het. Want die Transvaal familie het kom kuier. Bedags het almal by die see en meer geboer. Saans as die kinders moeg in hulle bedjies gelê het, het die grootmense by die tafel gesit en kaartspeel of gesels. Hope koppies koffie gedrink en genoeg geeët vir die res van die jaar.

Dit was hier waar ons gereed gemaak het vir ouboet se troue met die meisie wat ons so liefgehad het soos ‘n eie dogter. Haar klokkielag het deur die tuin en huis weerklink, en sy kon nie genoeg kyk na die ring aan haar skraal vingertjie nie.

Dit was ook hier waar ons slegs 23 dae later die nuus ontvang het wat die aarde van sy baan laat tuimel het en die maan se glans laat verdof het. Die huis en erf was gevul met die krete van ongeloof en pyn.  Die mure van die huis was die stille getuienis van die stomme verdriet en die magtelose smartlike trane wat snags in die kamers van die huis gestort is.

Toe ouboet terugkom na sy tyd in Amerika het hy duisende kersliggies saamgebring. Hy en kleinboet het die huis en tuin in ‘n towerwereld van derduisende flonkerende liggies omtower. Stringe motors het saans in die straat gestop en mense het in die towertuin kom rondstap. Die kinders van die buurt het stil, heeltemal teen hul rumoerige aard in, op die gras kom sit. Saggies onder mekaar gesels, so asof hulle bang was om die magiese atmosfeer te versteur.

Dit was ook hier waar ons die nuus moes verwerk dat 4 van ons vriende op ‘n plaas vermoor is. Van Mynhardt se broer wat deur ‘n kragkabel doodgeskok is. Ek het koppies trooskoffie aangedra na my hartseer vriendin wat in ‘n bondel in my mooi, rustige sitkamer gesit het. My vriendin wat verkrag is het kom koffie drink. Haar mond het gelag maar in haar oë en haar bewende hande was die verskrikking van wat gebeur het duidelik sigbaar.

‘n Jong vriendin wie se verloofde onder die vermoordes was het in my tuin kom sit. Haar groot blou oë was blink, maar sy het nie gehuil nie. Net in haar sagte stem vertel hoe sy nie kan sin maak uit dit wat gebeur het nie. Vir my sy briewe en gedigte aan haar kom voorlees. Ek het net geluister en sag aan haar hand geraak, want ek het geweet geen woorde kon haar troos nie.

Pierre die oorgewig, arm ryksmanskind het gereeld sy hart by ons kom leegmaak. Troosteloos sit en huil oor sy bedorwe ma wat sommer eensklaps besluit het hy moet by sy biologiese pa gaan woon wat hy in 15 jaar nooit gesien het nie. Die lewe by sy grootmaak pa vir wie hy baie lief was opgee. By sulke geleenthede het ouboet hom gegryp en op die gras met hom gaan stoei. Ek hoor nog sy skaterlag oor die grasperk opklink. Die bewondering in sy oë vir ouboet se brute krag. Die lekkerte om iewers te behoort al is dit ook net vir paar uur.

Hier het sussie se bewonderaars vir haar ringe in mooi dosies op haar vensterbank gelos, wat sy maar weer moes teruggee. Hier het sy verlief geraak op haar huidige man, al is hulle jare later na vele onderstrominge eers getroud. Hier het sy die grootste gedeelte van haar lief en leed jare deurgebring. Ure voor die klavier in haar kamer gesit. Drome gedroom oor haar toekoms. Menige jong seun in die buurt se hart gebreek omdat sy eerder haar lewe wou geniet as kys. Saam met haar vriende gelag en gekuier. Veral met Lelanie wat soos ‘n dogter in die huis was.

Lelanie se ma het MS. Saterdae as haar man gholf speel het sy koffie kom soek. Een strook deur gesels en gelag. Soms hartseer geraak omdat sy bang was sy gaan nie haar dogters sien groot word nie. Dit gaan nou baie sleg met haar. Hul woon in Amerika en sy kan nie meer praat nie. Maar haar helder lag klink nog in my sitkamer in die ou huis. Ek sien haar nog op die klippe by die visdam sit en lag, soos die aand op sussie se sweet 16 toe ons tot byna dagbreek buite gesit en gesels het.

Rudolf se groep vriende uit Amerika het daar kom oorslaap die aand voor hul vertrek. Toegebondel in slaapsakke teen die Kaapse koue. Die vorige aand het ons vir hulle ‘n tipiese suid-afrikaanse ete voorgesit. Wildsboud, bobotie, pampoensop, pampoenkoekies met sous, gebakte patats, elke lekkerte waaraan jy kan dink.

Die volgende oggend het ons vir hulle ‘n 5 ster ontbyt gemaak. Oupa het in die kombuis gestaan en heerlike bruin gebrande vetkoekies gebak. Dit was ‘n wenner. Sakke vol is saamgeneem om op die vliegtuig te eet.

Die paddas in die dammetjie het so geraas dat pa en Burt saans opgestaan het om dit te vang en in die rivier daar naby te gaan gooi. Maar die volgende aand net sodra ons lekker snoesig onder die komberse gele het het die paddakoor soos een man losgetrek..Dan spring hy en pa op en ek gil agterna:”julle doen niks aan my paddas nie!!!”

Jy bou ‘n woning met sand en steen en sement. Die argitek trek na vele beplanning vir jou n plan op en die bouer wyk nie daarvan af nie.

Maar ‘n huis word gebou met herinneringe. Met mense en emosies. Onbeplande vreugde en verdriet. Kinderstemme wat lag en gesels. Goeie en slegte dinge wat oor jou pad kom.

Die dag toe ons die huis verkoop het ek gesê dat ek nie eers gaan terugkyk nie. Dit was ‘n grou winterdag toe ek vir ek vir ‘n laaste keer die lang oprit afgery het. Die skadu van die reuse akasia het vir ‘n oomblik op my motor gehuiwer. Die Jakarandas se stamme was kaal. In die visdammetjie het die paddas gekwaak. Die agapantus se blomme was af en die geel en oranje gousblommetjies het die middelbedding omsoom.

Mynhardt het langs die straat met sy fiets gestaan. Ek het deur my trane vir hom gewaai. In die spieëltjie gesien hoe hy my motor agterna kyk. Toe het ek my flikker aangeskakel en links gedraai. Die vreemde pad na my nuwe vreemde huis geneem.

Met ons laaste vakansie in die Kaap het ons voor die huis gaan stilhou. Die meeste van die bome is uitgehaal. Die tuin is verwaarloos. Daar hang ‘n troosteloosheid oor die plek.

Ek het my oë gesluit. Helder kinderstemme het die tuin gevul. ‘n Groot hond het opgewonde geblaf. ‘n Motorfiets het gebrom. Ek kon die vetkoekies wat in die kombuis gebak word ruik. Millie se stem wat die kinders vermaan. Die helder klanke van ‘n klavier het na my aangewaai gekom. Ongestorte trane het my oë gebrand.

Burt het die motor aangeskakel en ons het weggery. En n leeftyd daar agter gelaat.

Die dag van die nonne.

Die Dag van die nonne...

In die hoofstraat van my grootword-dorp, Middelburg staan ‘n klein Roomse kerkie. Om by ouma se huis te kom, moes ons nood gedwonge verby die kerkie loop. Ons was vrek bang, want naas die Engelse en die rooi gevaar uit Rusland was die katolieke die mense waarvoor ons die bangste was.  Die nonne in hul swart gewade was vir ons die verpersoonliking van alles wat boos was..

 

Ek en my niggie [Petro] het eendag al ons moed bymekaar geskraap en by die kerkie wat altyd oop was gaan inloer. Dit was skemer binne en in die gloed van ‘n paar kerse wat voor gebrand het kon ons die nonne sien werskaf. Een het skielik opgekyk en ons gesien. Iets vir die ander gese en omgedraai na ons toe. Sy het ‘n lang blink stok [so het dit vir ons gelyk] in haar hand gehad. Sy het daarmee na ons gewys en vinnig na ons aangestap gekom. Daar was ‘n blink lem aan die punt van die stok.[of so het dit vir ons gelyk]

 

Petro het ‘n woord gesê wat ons diep in die moeilikheid sou kon laat beland.  Ek het gegil, haar hand gegryp en ons het soos een man uitgestorm, die non al roepende agter ons aan. Ons het eers uitasem tot stilstand gekom toe ons by ouma se huis die trappies ophardloop en letterlik met die deur in die huis geval het. Dis toe dat ons agterkom dat ons die sak met inkopies, wel, verloor het. Ons het ewe onderdanig na ma en tant Sarie gestaan en luister.  Net elke tweede woord van die skrobering gehoor. Ons gedagtes was met ander goed besig.

 

Van die dag af was ons nog banger as ooit as ons daar verby loop. Die kinders by die skool het vertel dat hulle gehoor het die nonne steek die mense wat geoffer word met die einste lem wat ons gesien het in hulle harte. Die harte word dan uitgesny en almal moet daarvan eet. Hulle verkies, so het die kind vertel, jong meisies. Virgins. Ons was net baie dankbaar dat ons nog los kon rondloop. Ons ouers sou nie eers geweet het ons is geoffer nie.

 

So loop ons een reenerige dag ‘n week of wat later,  terug huistoe van die dorp af. Die reenwolke laat lyk die wêreld skemer en ons stap vinnig. Ons nader die kerkie. Ons sien hulle gelyk en gaan botstil staan. Twee nonne in hul swart gewade staan by die hekkie en gesels. Ons gryp mekaar se hande vas. “Oh shit” sis my niggie en alhoewel ek dit nie hardop gesê het nie, het ek presies dieselfde woorde in my gedagtes uitgespreek. Ons loop op wankelrige bene nader, maar hou hulle met valkoë dop. Ons het geen planne om op die jeugdige ouderdom van 14 offers te word nie.

 

Die nonne het na ons staan en kyk.  Die een het skielik omgedraai en vinnig die kerk ingeloop. Ons het haastig verby die kerk geloop. Net toe ons die straat wou oorsteek het ‘n stem na ons geroep. Ons het omgekyk. Die non het na ons aangestap gekom. ‘n Bruin papiersak in haar hand.

 

Ons het ‘n [duet-gil] gegee. Met groot oë na mekaar gekyk, en blindelings oor die straat gehardloop.  Die non al roepend agterna. Die bruin sak swaaiend in haar hand. Ons het gehardloop asof n trop wilde honde ons jaag. Maar die non tannie was defnitief in haar vorige lewe ‘n olimpiese atleet of hulle word spesiaal afgerig om so te kan hardloop om virgins te vang om te offer. Want as ons so in die hardloop oor ons skouers gekyk het was sy kort agter ons. Dis met die oor die skouer kykery dat ek my balans verloor en uitgestrek op die teerpad pad geval het.

 

Petro, dierbare ding wat sy is, het dood in haar spore gestop en terug gehol om my op te help. Te laat. Die non het langs ons gestaan. Ek het snikked op die nat pad gesit. My knieë nerf-af en bebloed. Ek was nou so moeg dat ek nie eers omgegee het of sy my gaan offer nie. Maar my niggie was nou vies en het ewe uitdagend na haar staan en kyk. My hand stewig in hare. En ek het gedink, as die tannie weet wat goed is vir haar, gaan sy nie nou verder met ons lol nie. Ek ken die trek op my nig se gesig baie goed, en dit voorspel niks goeds vir tannie non nie.

 

Die non het ons so staan en bekyk en toe uit haar maag begin lag. Syt geskud soos sy lag. Behoorlik dubbeld gevou van die lag. Ek het na Petro gekyk en geweet ons dink dieselfde ding. Nou is die een wat ons gevang het, nog mal ook. Sy het naderhand die trane uit haar oë gevee en toe hou sy die bruinsak na my niggie uit. Die het dit met ‘n agterdogtige trek op die gesig aangevat versigtig daarin geloer. Toe breed geglimlag en die inkopiesak uitgehaal. Ons het na mekaar gekyk en na die non wat ons nog glimlaggend staan en bekyk het. Toe soos een man in ‘n histeriese lagbui uitgebars.

 

Die einde van die saak was dat die gawe non vir ons mooi verduidelik het hoe dinge binne die Roomse kerk werk. Ons het dit nou nie alles verstaan nie, maar wel besef dat hulle wonderlike werk onder die arm mense doen. En dat hulle definitief nie die harte van jong virgins eet of hulle offer nie. In die jare wat gevolg het was ons ‘n paar keer as die lewe gedruk het vasbeslote om nonne te word. Maar my niggie was te lief vir dans en ek het aan engtevrees gely. Geen swart gewade vir ons nie.

 

Pa se vergeet siekte

Pa se vergeet siekte

Ek was in Sussie se kamer toe ek die slag hoor. Die huis was omtrent net glas. Uit haar kamer kon ek oor die balkon tot in die sitkamer sien. Ek het opgekyk en my pa in die sitkamer gesien. Hy het verbouereerd van die vloer probeer opstaan. Sy bril vasgeklem in sy hand. Ek het nader gestorm en hom opgehelp. Hy het verward  en verskrik met groot gerekte bruin oë na my gekyk. Hy kon nie verstaan wat hy plat op die  vloer soek nie.  Hy was skaars op sy voete, toe sy oë alle uitdrukking verloor en hy voor my oë op die grond neerslaan. Asvaal en met bewende vingers het ek Burt gebel..

Burt het pa dadelik na die dokter geneem. In die spreekkamer het hy nog so aanval gekry. “Verkalte are” was die dokter se uitslag. Hy mag nooit weer motor bestuur of alleen gelos word nie. “Hy het nie meer baie dae nie.” het die dokter gesê. Laat weet maar die kinders wat hom nog wil kom sien.

Dit het die begin van ‘n traumatiese tyd vir Pa, vir ons almal in die huis, maar veral vir Burt ingelui. Hy was die een wat die motor se sleutels moes wegvat by pa. Pa het dit tog so geniet om die kinders rond te ry. Hy het onbegrypend na Burt gekyk en hom in sy kamer toegesluit. Later het Millie met trane in die oë kom se:”Oubie het vreeslik gehuil.”

Op die oog af was pa nog dieselfde man wat baie jonger gelyk en baie fikser as die meeste mense van sy amper 70 jaar was. Verstandelik baie vinnig agteruit gegaan. Die een aanval op die ander het gevolg. Na so aanval kon hy niks onthou nie. Burt was die een wat hom met die grootste deernis opgetel en sy wonde versorg het. “Kom ou dad,’ sou hy sê en Pa sorgsaam ophelp, “alles is reg, kom drink gou die bietjie coke.” Pa se gunsteling drankie. Dan sou hy maar ‘n pleister plak, of room aan die blou kolle smeer.

Burt het Pa so goed geken. Hy het sommer gesien as Pa ‘n aanval gaan kry. Hy het dan pa se aandag probeer aflei. Soms het dit gehelp. Dit het dan gelyk of pa uit ‘n droom wakker word. Soms kon hy keer dat pa homself nie te veel beseer nie.

Ons moes hom van sy kamer op die boonste verdieping ondertoe skuif na hy een aand ‘n erge aanval gekry het.Die kamer was gesluit. Ons het kom hoor rondval in sy kamer, dan was dit weer lank stil. Ons was amper mal aan die anderkant van die deur. Ten einde laaste moes Johnny met ‘n leer opklim en oupa se venster van buite oopbreek. Dit was chaos in die kamer. Oupa het bebloed op die vloer gesit. Stukkend gevalde meubels het om hom gele. Hy het bleek en met groot verskrikte oë na ons gekyk. Ek het geskok in die deur bly staan. Pa het sy bril opgesit en na my gekyk en gevra: “Goeienaand, en wie is u en van waar is u”? Ek het van skone skok histeries begin lag.

Ek het vir hom gesê wie ek is, maar hy het net nog meer verward geraak. Benoud vir Burt beduie dat die vreemde vrou moet loop, want hy het net in sy onderbroek en onderhemp op die vloer gesit.

Hierna het dinge baie vinnig agteruit gegaan. Hy het gehuil dat hy niks van my een suster hoor nie. Dit nadat sy getrou gebel en geskryf het. Hyt al hoe meer name ens vergeet. Die vreemdste was dat hy baie dinge uit sy kinderdae helder onthou het. Oor sommige dinge het hy gelag oor ander gehuil soos ‘n kind. Pa se eens briljante wakker brein het met rasse skrede sy vermoë verloor om op sy eens flinke manier te funksioneer. Vir my was dit asof daar elke dag nog ‘n liggie in Pa se oë afgeskakel is.

Tot op sy laaste dae het hy ‘n ongelooflike kennis van die Bybel gehad. Kon hy verse aanhaal asof hy dit gister geleer het. Sy stem het nog elke dag in gebed opgeklink.

Op die oog af was Pa nog dieselfde. Hyt nog saam met Burt gaan visvang. Elke dag sy oefening gedoen. Bedags vir Millie in die huis gehelp. Vir die kinders groot bakke goudbruin vetkoek gebak. By die eetkamertafel in die sonnetjie gesit en bybelstudie doen. Saans vir ons gewag op die stoep, sodat die kleinman die lang tuinpaadjie na hom kon oploop op sy wankelrige beentjies. Skelm vir die bedelaars sakkies kos aan die boom voor die huis gehang. Vir ure saam met Burt in die see vis gevang.

Hyt sy boeke, allerhande lee blikkies,boksies, skroefies enige “scrap” goedjies in sy kas gepak. Sy klere op sy boekrak gegooi. Sy laken aan die bed vasgewerk. Ontsteld geraak as Millie sy beddegoed of klere was. Baie kere onbegrypend na Burt gekyk as Burt ‘n pleknaam noem of van iemand praat wat hy nie meer kon onthou nie. Soms net vir lank op sy hande sit en afkyk.

Hy het oor en oor vra oor die kinders uitgevra. Waar hulle nou woon en wat hulle doen. Soms gedink hulle is nog op skool. Partykeer moeilik geraak en gesê hulle maak lelik met hom. My telkemale per dag herinner om my oudste broer wie hy vir jare nie gesien het nie, te kontak, al het het hom al verseker my broer gaan hom kom besoek.

Burt het Pa vir nog toetse geneem. Die uitslag was: Tipe epileptiese aanvalle as gevolg van ‘n breinbesering wat hy opgedoen het in die ongeluk waarin Ma baie jare vroeër oorlede is. Volgens die dokters was die skade noual baie groot en daar was niks wat hulle kon doen nie. As pa sy kop te lank agteroor hou, sou hy beroerte kry en sekerlik sterf. Ons het pa nie alleen gelaat nie. Burt se hart was gebreek, want pa was vir hom “ou dad” met wie hy alles kon deel. Sy groot visvang pel.

Saans het hy en pa op die stoep gesit en gesels. Ek het gesien hoe hy elke beskikbare uur saam met pa deurbring. Hoe hy  die tyd saam met pa uitgekoop het. Elke uur gekoester het.

Ons het maar gelag vir pa se dinge. Een middag toe ek by die huis kom, kom pa asvaal aangestorm. Ek skrik groot want ek kon sien hy wil slegte nuus met my deel. “Het jy gehoor wie is vandag dood?” vra hy uitasem. Ek word koud, en skud stom my kop. Die trane loop uit pa se oë. “Totius,” se hy, “kan jy glo, Totius.” Ek het my gesig in my hande verberg en gelag dat die trane loop: van verligting, en ja van skok, en hartseer oor my pa. Hy het ewe ‘n soet koppie koffie in my hand kom druk. ‘n Tissue gebring omdat ek so snik. As ons nie gelag het oor party goed nie, sou dit ons onder gekry het.  

Volgende keer: PA se dood

Die Straf

Die straf

So kuier ek weer die naweek by my vriendin Annemarie op die plaas. Ons besluit al in die bus op pad plaas toe ons gaan dadelik ons huiswerk doen. Daar aangekom vaar ons die vlaktes in en dus geen huiswerk nie. Saterdag-oggend is dit dorp toe, daarna tee by vriende saam met haar ouers. Om ‘n lang storie kort te maak..teen sondagaand was daar nog nie ‘n steek huiswerk gedoen nie.

Sondagaand onthou ons met ‘n skok dat ons more-oggend ons naalwerk moet ingee vir punte. Juffrou Barnard het dit spesiaal huistoe gestuur vir die doel. Ons kyk met groot oë vir mekaar. “Môre, maak ou Barnard ons dood, geniet maar jou laaste aand op aarde,” sê my vriendin en verberg laggend haar gesig in haar halfklaar babarok. Wel daar was geen manier hoe ons nou die rokke kon klaarmaak nie. Na baie beraadslaging besluit ons om dit by die huis te vergeet.

So op die maandag was die gewoonlik sagte juffrou nie lus vir ons streke nie. Sy’t ons sonder omhaal elkeen aan ‘n arm gegryp en in die huishoudkunde sentrum gaan toesluit. “En julle kry nul.” het sy nog vir oulaas kwaai oor haar skouer gesê. Binne minute het ons vergeet waarom ons daar was. Ons het elke oomblik geniet. Ek het op ‘n stukkie papier geskryf: “Hier sit ons nou alleen, met net die huishoudkunde mure om ons heen.” Ek het dit vir my vriendin voorgelees en ons het histeries gelag. Ons het beurte gemaak om juffrou na te maak en lawwe liedjies gesing.

Die klok het gelui en ons vriende het by die vensters met ons kom gesels. Dit was so geraas dat juffrou binne minute agter ons gestaan het. Haar groot groen oë het geblits. Sy’t ons onsag in die skemer stoorkamer ingedruk en die deur gesluit. Ons het op die koue vloer gaan sit en gewonder of dit nie teen die wet is nie. Maar dit sou nie help om te kla nie, nie een van ons se ouers sou enige simpatie met ons he nie..inteendeel.

Later het ons honger geword. Die groot yskas was gestock met karamel kondenmelk en room. Koekies het op die kas gestaan. Die groter kinders sou seker tert of iets maak. Ons het ‘n yslike ‘tert’ gemaak en dit sonder seremonie opgeeët. Southappies wat ons later sou uitvind vir die personeelvergadering na skool bedoel was, het hul pad in ons kele afgevind. Ons was lankal nie meer honger nie. Ons oë was stokstyf in ons koppe en my vriendin was net so naar soos ek. Maar ons het nie gestop voor elke krieseltjie opgeeët was nie.

Ons was nie meer lus vir lag en gesels nie. Lusteloos het ons op die koue vloer gesit en net na mekaar gekyk. Gewens dat ons maar liewer die rokke klaargemaak het. Gewens dat ons liewer dood was. Skielik het ons ‘n skaduwee onder die deur gesien. Dit het stil gestaan en dan weer beweeg. My vriendin het die besem gevat en onder deur die deur na die skaduwee geslaan. Daar was ‘n harde uitroep en ‘n lelike woord wat glad nie by ‘n juffrou pas nie. Syt vir juffrou raak geslaan.

Die deur is oopgeruk en juffrou Barnard het daar gestaan. Sy was woedend. Met blitsende oë het sy na ons gekyk..en toe het sy die wanorde in haar netjiese stoorkamer raakgesien. Die lee blikkies en houers. Besef ons het haar keurig voorbereide canapés als verorber. Juffrou het probeer praat, maar haar asem was weg. Sy het haar oë toegemaak. Hulle weer oopgemaak en gesien sy het gesien wat sy gesien het...En wat sy gesien het, was nie ‘n nare droom nie, maar die werklikheid.

“Julle ellendige kinders, staan dadelik op,” het sy naderhand deur haar tande gesis. Ons wou, maar ons kon nie. Syt my aan my arm opgeruk. My hardhandig vorentoe gestamp. Ek was nie eers verontwaardig nie, eerder dankbaar dat sy ons nie daar op die plek vermorsel het nie. Die stamp was egter nie so goeie ding vir my oorvol liggaam nie, want ek dink die kos het in elke vesel gesit. My maag was net te klein vir alles wat ons geeët het.

Toe juffrou stamp, sê my maag:” tot hiertoe en nie verder nie.” Wel al wat ek kan sê is, so naar was ek nog nooit weer nie. My vriendin het net ‘n baie aardige kreun geluid gemaak en my voorbeeld gevolg.

Die res van die dag het ons met koue lappies op ons koppe in die siekekamer gelê. Ons het te sleg gevoel om grappies te maak. Juffrou het kom inloer.Haar hand was koel op ons warm voorkoppe. Syt nie gepraat nie, so dalk het ek my net verbeel dat ek ‘n sagte glinstering in haar oë gesien het.

Die dag toe ma weg is.

 

 

 

Die dag toe ma weg is.         3 Oktober…..

Dit was ‘n dag soos elke ander dag. Die son het buite geskyn. Ons het gelag. Tog was ek rusteloos.  Hier gevat en daar gelos.

Die vorige aand was ma-hulle by ons. Toe ons groet het sy onthou van die bakkie tuisgemaakte vetkoekies wat sy saamgebring het. Sy het dit vir my gegee. Net voor sy in die motor klim omgedraai en gesê: “Laat dit goed gaan met jou.” Het ek my verbeel dat daar ‘n vreemde trek in haar oë was. So asof sy dalk geweet het dat dit ‘n laaste groet is.  Ek het hulle agtena gekyk.. Sy’t nog vir oulaas omgedraai en gewaai.  ‘n Bree glimlag op haar gesig. Ek het teruggewaai.

Die telefoon het gelui. Dit was pa...hy wou met Burt praat. Ek het na hom gekyk en gesien hoe sy gesig verstyf, hoe die kleur sy gesig verlaat. Hy het na my gekyk, skok in sy oë. Skrik het my lyf vol kom lê.  Deur stywe wit lippe het Burt die nuus meegedeel.

Pa-hulle was in in ongeluk naby Louis Trichardt. Hy het nie seergekry nie. Ma was in die hospitaal opgeneem. Ek het dadelik gebel. Die dokter se stem was emosieloos en koud. Sy’t breinbeserings, dit lyk nie goed nie. Asseblief plaas haar dadelik oor Pietersburg toe het ek gevra.

Vyf minute later het ek weer gebel. “Sy’s weg,” het die stem gesê. “O, het julle haar oorgeplaas,” het ek gevra. “Nee,” het hy gese,”sy’s dood, die brein het te seergekry.” Dit was asof hy oor die weer gepraat het.

Die telefoon het uit my hand geval. Ek het uitgehardloop en na Burt geroep. My bene het onder my ingevou en ek het op die grond neergesak. Burt het my opgetel en ingedra.

Toe het ek na die kinders en my suster se betraande, geskokte gesigte gekyk. ‘n Doodse kalmte het van my besit geneem. Ek is die oudste. Ek moes hulle troos. My sussies was maar 16 en 17. Vir my kinders was ouma ‘n tweede ma.

Ons het dadelik Potgietersrus toe gery. Die kinders het verslae in ouma se huis rondgestaan. Ek het na die orrel gekyk wat sy nooit weer sou speel nie. Haar welige plante wat sy nooit weer sou natgooi en geniet nie. Deur die huis geloop. My gesig in haar japon gedruk wat nog na haar geruik het. Gevoel hoe my hart in stukke breek.  Hoe ‘n groot gat in my lewe verskyn wat deur niks gevul kan word nie.

Ek het haar naam saggies oor en oor genoem..”ma, mammie.” Maar dit was stil. Soos die klere in haar kas wat sy nooit weer sou dra nie.  Soos die bybel langs haar bed wat sy nooit weer sou lees nie.  Ek kon haar hoor sing. “I’ve got a mansion just over the hillside, in that bright land where you’ll never grow old.”

Die telefoon soos ‘n outomaat beantwoord en weer en weer en weer vertel wat gebeur het. Gewonder hoekom mense nie maar kan wag tot later met die uitvra nie.

Later het ek en Burt gery om pa te gaan haal en ma uit te ken. Pa het ons verslae ingewag. Die hartseer het soos ‘n mantel om hom gelê. “Die ambulans het eers na amper ‘n uur opgedaag, die ambulans het te laat gekom.” het hy oor en oor gesê.

By die polisiekantoor het hulle ons simpatiek ingewag. Ek het woordeloos my ID boekie aan die sersant oorhandig.  Soos n droom agter hom aangeloop na die lykshuis. Soos iemand onder verdowing gestaan en kyk hoe hy die laai ooptrek.

Ma het daar gelê. Die blink hare krullerig om haar gesig wat nou wit en styf was. Daar was skok op die mooi gesig.  Ek het langs die laai gekniel en aan haar gevat. Sy was so koud, so koud. Sy wat mens altyd in haar warmte en liefde kon toevou. Ek het my kop op haar bors gesit en gehuil. Gehoop die mollige arms sou my toevou en troos. My trane het op haar gedrup. Maar sy het net bewegingloos daar bly lê.

Want dit was maar net ma se beseerde liggaam wat daar gele het. Haar skoon rein siel het reeds in die hemel gejuig. Daar waar sy vir ewig gaan lewe.  Daar waar daar geen pyn en leed is nie. Waar daar geen trane en teleurstellings is nie.  Want “To die is to be with God.”

Ek wou haar nie laat gaan nie. Ek kon nie. Ek het aan haar vasgeklou totdat hande my met geweld weggetrek het.  Die pad huistoe het soos in n waas verby gegaan. Die enigste ding waarvan ek seker was, was die feit dat my lewe soos ek dit geken het vir altyd verander het.

Ma was my beste vriendin, my vertroueling. Die enigste mens wat ek ten volle kon vertrou. Die een wat deur al die goed en swaar daar was vir my.  Ek het sonder om te sien deur die motorvenster sit en kyk.  Besef sy het geweet, ek weet nie hoe nie, dat sy weg sou gaan.

Weke tevore het sy my gebel en gevra ek moet haar kom sien. My toe laat belowe dat ek na my twee klein sussies sou omsien as sy iets oorkom. Ek het belowe, maar dit ook afgelag. Sy was 47..mens sterf nie op 47 nie. Sy was gesond en vol lewe..

Later sou ons hoor dat sy al haar vriendinne en susters gebel het in die twee weke voor sy weg is. Vir elkeen het sy ‘n boodskappie gehad.  Hoe wonderlik moet dit nie wees om so gereed te wees as die engele jou kom haal nie.

Vir baie lank het ek oor ma getreur. Ek wou nie inkopies doen nie want ons twee het so lekker geshop.  Ek het in ‘n winkel geloop en skielik besef ek huil. Ek kon nie na haar fotos kyk sonder dat my hart wou breek nie. Daar was geen medisyne of troos vir my gebreekte hart nie.

Een nag het sy in ‘n droom aan my verskyn en gesê ek moet ophou treur oor haar. Sy het daar in ‘n glansende wit kleed gestaan, en wou nie dat ek aan haar raak nie. Sy’t my verseker dat sy altyd daar sal wees vir my. En deur die jare het sy my gewaarsku as gevaar dreig. Het ek helder haar stem gehoor.

Vandag is dit 25 jaar dat sy weg is. Ek het deur die jare baie keer haar nommer geskakel maar haar stem was vir ewig stil.  Maar in my hart sal ma altyd lewe. As ek verkeerd optree sal ek haar vermaning in my gedagtes hoor. Want dit wat sy agter gelaat het sal vir altyd by my bly.  Liefde en Eer was haar kleed. Tot ons weer ontmoet mammie.

Anna se Make-over

Anna se Make-over

Die oggend toe ek by die klas instap sien ek sommer hier is moeilikheid. ‘n Groepie meisies staan om Anna klapperhaar se bank. Sy het my aan ‘n bang katjie omring deur honger honde laat dink. Die grys oë groot, bang en vol trane. Op die skoolbank voor haar het ‘n haarborsel, ‘n koekie seep, ‘n waslap en ‘n groen bottel colgate appelsjampoe gestaan.

Die grootste en sterkste van die meisies, Ria Engelbrecht het arme klein maer Anna aan die arm beetgehad. Sy het met al haar mag probeer om Anna uit die bank te trek, en ‘n bevreesde Anna het met al haar mag met die maer armpies aan die bank vasgeklou.

“Los die bank, Anna Klapperhaar, vandag leer ons jou hare was,” het Ria deur haar tande gesis en met die hulp van haar maats Anna met een haal uit haar bank gepluk. Anna het op die grond geland. Gelukkig vir hulle en vir Anna het juffrou op daardie oomblik in die klas ingeloop. Juffrou het gemaak asof sy nie Anna se gedempte snikke gedurende die periode hoor nie. Na die periode het ek by Anna ingehaak en uitdagend na die ander gekyk. Die ander het onder mekaar gelag maar hulle darem nie tot verdere geweld gewend nie.

Arme Anna Klapperhaar. Sy is so genoem omdat haar lang vaal hare regtig net soos ‘n klapperhaar matras gelyk het. Sy het dit soggens net so bolangs gekam en in ‘n woeste poniestert vasgemaak. Ek glo nie sy kon dit uitborsel nie.

Die middag ry ek met my fiets na Anna se huis. Haar pa het vir die Spoorweg gewerk. Hy moes seker ‘n belangrike pos gehad het, want hulle het in ‘n groot netjiese huis so entjie weg van die gewone spoorweghuise gebly. Hoekom Anna so slordig was kan ek tot vandag nog nie verstaan nie. Haar ma het die kortste krimpilene mini’s gedra met hoëhakskoene. Die hare opgetease in vreemde haarstyle. Dit het amper soos voëlneste gelyk. Die oë was blou geverf en haar lang naels bloedrooi.

Ek het my verkyk aan die tannie. Sy het met die lang maer bene onder haar ingevou gesit en lees. Die bediende het agter die kinders aangehol en die huis probeer skoonmaak. Die tannie het by haarself geglimlag vir iets wat sy lees en ‘n behaaglike trek aan haar dun sigaret gevat. Fyntjies die as met haar lang rooi nael afgeskud. Doof en blind vir die chaos om haar.

“Kyk Anna” het ek met die deur in die huis geval. “Is dit vir jou lekker as die kinders jou terg?” Anna het opgekyk en haar kop geskud. “Nou hoekom kam jy nie jou hare ordentlik nie?” het ek gevra. Glo nie ek sal ooit werk by die diplomatieke diens aangebied word nie.

“Jys ‘n mooi meisie, hoekom kyk jy nie na jouself nie?” Anna het verbysterd na my gekyk. Niemand het nog ooit gedink sy is mooi nie. “Is” het ek gese, “jy is maer en almal wil maer wees, jys mooi bruin en jou oë is baie mooi. Maar al is mens mooi moet jy jouself versorg.”

“Al was ek die goed, ek kry dit nie uitgekam nie,” het Anna geantwoord en haar klapperkop ‘n ruk gegee. “Ek wens ek kon dit kort sny, almal het tog nou kort hare.” Ek was onmiddelik vuur en vlam. “Nou toe, gaan vra jou ma dan ons sny ons dit,“ het ek gese en opgewonde haar hand gegryp. Die tannie het nie eers opgekyk nie, net haar kop instemmend geknik.

Hare het ek nog nooit gesny voor daardie dag nie. Eers het ons haar hare gaan was. Gewas en weer gewas. Ek het nie eintlik positiewe vooruitsigte gehad nie, want die hare het regtig nes klapperhare gelyk. Ek het die nat hare met ‘n groot gesukkel in twee ponies gebind. Dit toe net bokant die rekkies afgeknip.  Ek dink dit was die eerste Chinese bob in die wêreld. Die hare was kort agter die kop afgeknip. Ons het groot oog vir mekaar gekyk en histeries begin lag. Ek dink dit was die eerste keer dat ek Anna Klapperhaar so hoor lag het. So lag-lag het ek die res van die hare kort geknip.

En toe gebeur die wonderlikste ding. Die nat kort hare word droeër. En voor ons oë begin honderde goudbruin blink krulle op Anna se kop vorm en draai. Die klapperhare lê verstrooi oor die vloer. Die krulle maak dit soveel makliker om die hare te sny. Ek draai die sagte satynkrulle om my vinger en knip dit kort. ‘n Pragtige meisie met ‘n hartvormige gesiggie en twee groot grys oë verskyn in die spieël. Anna gee die meisie een kyk en begin hartverskeurend huil. Van skok begin ek sommer saam huil. Sy klou aan my en ons snik asof ons laaste dag aangebreek het.

Die gesnik en gesnuif het tot die tannie deurgedring en sy kom aangehol. Sy steek in haar spore vas en kyk geskok na Anna. “My jirretjie, Anna Elizabeth Petronella Badenhorst is dit tog nie jy nie. Kyk net hoe fabulous lyk jy? Jou pa sal sy pellet moet uithaal....nee,nee [en sy skud die lang maer vinger met die lang rooi nael voor ons gesigte] hy sal die geweer wat hy by sy oorle pa geërf het moet uithaal...want een ding sê ek vandag vir julle…die kind is beautiful.”

‘n Nuwe dag het vir Anna aangebreek. Die ander het nog oor Anna geskinder, maar die keer omdat hulle jaloers was.

Die Gatsby pakkie

Die Gatsby pakkie

“Die tannie by die boetiek het vir my ‘n Gatsby pakkie bestel,” sê ons  rooikop vriendin met die skatryk pa pouse. Ons sit in ‘n kringetjie op die gras. Soos al die vorige pouses. Ek sug in my hart en kyk na haar. “O dis groovy,” sê ons en probeer die afguns uit ons stemme hou. “Jip,” sê sy, “ek gaan die eerste een wees om die nuwe mode te dra, hoe groovy is dit?” Ons skud ons koppe instemmend. Jip hoe groovy is dit net nie!!

Toe en en my vriendin later ingehaak wegstap kon jy ons wie weet waar hoor brom. Ons het al die vorige naweek die pragtige nuwe mode bekyk en gewens ons het ook sulke pakkies. Die nou rompie met sy baadjie wat styf om die middel pas en dan uitklok. Omdat ons altwee met die kleinste middeltjies kon spog het ons al gesien hoe ons met die nuwe uitrustings straat afloop op ons hemelhoë platform skoene. Want dit was ook ‘n moet. Saam met die Gatsby moes jy platform skoene dra.

Laat middag sit ek langs die tafel en blaai deur die tydskrif. Ek verkyk my aan die modelle in die Gatsby pakkies en wens my pa was ook ryk. Ma kom loer oor my skouer. “Hmmm baie mooi,” sê sy. “Is dit nou waaroor jy so sit en droom?” Ek knik instemmend. Sy het ookal klaar die klagtes aangehoor oor Magdalena wat alweer die eerste gaan wees om die nuwe mode te dra. “En wanneer kom Magdalena se pakkie?” vra ma ongeërg. Ek sug. Net die blote gedagte aan daai pakkie maak my sommer naar. “Oor omtrent ‘n week.” Sê ek sugtend. “Hmmm” sê ma weer en gaan aan met haar werk.

Ek gooi die tydskrif op die rak en gaan lê op my bed. Droom hoe ek en my vriendin aantrek. Eerste die blink sykouse. Dan die stywe rompies en dan die baadjies wat syf om die middeltjie pas. Ek voel al hoe maak ek die knopies vas. Laaste die platform skoene. Ai as ons net toegelaat word om bietjie make-up te dra. Terwyl ek nog in my droom voor die spieël rond draai raak ek aan die slaap.

Magdalena is vol opgewonde praatjies by die skool. Vrydag is lentedag en dan mag ons aantrek net wat ons wil. Die tannie by die boetiek het belowe haar pakkie gaan betyds daar wees. Die middag is ek in ‘n slegte bui. Ek wil nie eet nie, ek wil nie drink nie en ek wil nie praat nie. Ek sit dikmond langs die tafel en doen my huiswerk. Skuif my boeke met onodige geweld en ‘n geraas rond.  Kyk verwytend na ma. Sy ignoreer my heeltemal tot my verdere misnoeë en gaan aan met haar daaglikste takies. Ek kon net sowel glad nie daar gewees het nie.

Woensdagaand huil ek myself aan die slaap. Ek het om ma se ore geneul of daar nie tog maar ‘n manier was waarop sy vir my ook ‘n Gatsby kon gaan koop nie. Naderhand soos ‘n baba sit en huil. Ek wou ‘n gatsby hê, maak nie saak of ma die laaste kosgeld vat nie. Ma se geduld met my was op. Toe ek my alie wip en wegstap toe ek besef ek gaan nie my sin kry nie, kry sy my so in die wegloop of liewer wegwip aan ‘n vlegsel beet. Ek moes maar druipstert jammer sê. My snikke uit die kamer het ook niks gehelp nie.

Donderdagoggend word ek met ‘n dikkop wakker. Ek vryf my dik oë.en toe sien ek dit. Teen my kas hang dit. Nie net een nie, maar twee Gatsby pakkies. Ek gee ‘n bloedstollende gil en hardloop na die kas. Spring soos ‘n bestene op en af. Huil en lag soos die besetene se nog maller sussie. Die een pakkie is bruin met pienk en blou blomme. Die ander een swart met klein bont blommetjies. So mooi het ek nog nooit gesien nie. Dit lyk nes die fotos in die tydskrif. Hoe het ma dit reggekry?

Ma staan in die deur. Trane in haar mooi sagte bruin oë. Ek gryp haar vas en druk en huil. “Ek het maar twee gemaak, dan kan Annemarie maar die een more aantrek, tot haar ma ook vir haar gemaak het.” sê ma sag. Jubelend vertel ek ma dat sy die beste, wonderlikste, mooiste, slimste ma in die hele wereld is.

Magdalena kom moedeloos by die skool aan. Die pakkie gaan nie betyds wees nie. Ek en Annemarie kyk betekenisvol vir mekaar. Lag en high five toe ons alleen is. Net ons twee weet van die swart pakkie wat veilig in haar tas is.

Vrydagoggend staan ek al dou voor dag op. Lank voor skooltoe-gaan-tyd is ek aangetrek in my bruin pakkie met die blou en pienk blomme. Ek lyk soos ‘n regte jong dame. Die baadjie pas perfek om my klein middeltjie. Die knopies is met dieselfde materiaal as die pakkie oorgetrek. Die skoene word in ‘n sakkie in my tas gepak. Dit sal ek by die skool aantrek. Ma druk my langer as gewoonlik vas. Staan ons agterna ek kyk toe ons wegstap. Ek draai om en waai tot ek haar nie meer kan sien nie.

Ek en Annemarie stap ongeërg op ons platforms na ons maats toe. Maak asof ons nie sien hoe die ander meisies na ons kyk nie. Ons maats staan in ‘n kring om ons. Bewonder ons pakkies. Vertel ons hoe groovy ons lyk. Magdalena se mond hang oop. “Waar kry julle die gatsbies?” vra sy hees.

Ek kyk na haar en glimlag. “Ag my ma het dit sommer gou gemaak. So van die prentjies in die Sarie af.” En toe omdat ek myself net nie kon help nie, steek ek my tong uit, dop my oë om, trek ‘n skewebek en skud my kop heen en weer, asof ek nog ses is en sing-sê:”we-we- we-we, en wie het tog nou eerste ‘n Gatsby pakkie aangehad, we-we-we-we. Hoe groovy is dit nie...hoe groovy is dit nie. ”

'n "Gebankery"

‘n “Gebankery”

My goeie vriendin Sonja Venter se pa was die Weermag-attache in Amerika hier in die jare sewentigs. Omdat sy en haar sus nie kon aanpas in die Amerikaanse skole nie, is hulle in die koshuis gesit op haar ma se grootword dorp. So kon hulle naweke by hulle ouma oorbly.

Ek en sy was reeds van kleinsaf maatjies. Omdat ek ‘n jaar ouer was as sy was ek altyd die “baas” van al ons speletjies...Of dalk was ek maar net die baserige soort. Ewenwel ons was baie lief vir skool speel. Ek was die juffrou en sy die leerling. Sy het altyd pak gekry omdat sy nie haar werk reg gedoen het nie. Hoe ek geweet het dit is nie reg sal ek nie weet nie. Want ons was nog baie klein en het van somme en lees niks geweet nie.

Ons afrikaanse juffrou in graad 11 was ‘n juffrou uit die skool vir hekserige-juffrouens. Sy was ‘n lang baie skraal vrou [vandag besef ek sy was baie aantreklik]Kort blonde pennetjie hare, nog lank voor dit in die mode was. Yskoue blou oë wat deur jou gekyk het. Wat elke verskoning wat jy oor laksheid wou uiter in jou keel laat vassteek het. Dan het jy stotterend voor haar gestaan. Haar lippe was permanent saam gepers.

Die eerste twee periodes op ‘n maandag het aan haar behoort. En wat dit met Sonja was weet ek nie, maar haar afrikaanse huiswerk was so gereeld soos klokslag nie gedoen nie. Dan het sy tranerig en rooi in die gesig gestaan ek luister hoe juffrou haar slegsê. En dit was geen grap nie. As sy met jou klaar was sou jy gedink het dit is ‘n kompliment as iemand jou met slangbollie vergelyk.

Ek het haar gereeld sondae koshuis toe gebel. “Doen tog net jou huiswerk”, sou ek maan. Anners is jy weer môre in die moeilikheid by ou de Witt. “Oraait, okay tog, ek sal,” sou sy blatant lieg. Want sowaar as wat die son die oggend oor ons koppe opgekom het. Haar huiswerk was nie gedoen nie.

Die maandag word ‘n briefie vir my aangegee in die saal. Ek het gesien toe sy ‘n paar rye voor my die briefie begin aangee. My moed het in my skoene gesak. Ek het asof gehipnotiseer gekyk hoe die briefie deur vier rye kinders aangegee word. Toe die briefie op my skoot oopgemaak, sonder om my oë van die hoof op die verhoog af te haal. “My homies nie gedoen. Eks dood! Ons moet slip!” Ek het my asem hoorbaar ingetrek. Die hoof het stilgebly en gevra of ek ‘n probleem het. ”Nee meneer, ek wou net nies, en ek was bang ek pla meneer,” het ek sedig gesê. Die hele saal het gelag en meneer se lippe het effens getrek.

Ek het buite die saal vir haar gewag. Sy was bleek van vrees. Juffrou het belowe as daai huiswerk weer nie gedoen is nie, gaan sy reguit hoof toe. En dit was geen grap nie. “Hoekom doen jy nie net die huiswerk nie,” het ek vies gevra. As hulle ons vang...is dit klaar met ons. Maar ek het haar al klaar jammer gekry. Die bruin oë was vol trane en haar mooi lippies het gebewe. Haar “ek verlang vreeslik na my ma” en die trane wat oor haar wange begin rol het het die knoop deurgehaak.

Ons het ons tasse gegryp en tussen die honderde kinders verdwyn. Op die derde verdieping het ons met tasse en al in die badkamers ingegaan. Ons hande gewas en hare gekam tot die laaste kind klas toe is. Toe in die heel laaste toilet gaan sit. Hoe lank kan ‘n uur nou ook wees? Na ‘n paar minute het ons begin ontspan. Harder as gewoonlik gelag vir ons eie simpel grappies.

Die volgende oomblik soos een man stil gebly. Met groot veskrikte oë na mekaar gekyk. Hoëhakskoen-voetstappe het pas die badkamers betree. Klik-klak, klik-klak. En ons ken daai voetstappe asof dit ons eie was. Dit was juffrou. Ons was lam van skrik. Een vir een het sy die deure oopgemaak. Op haar tyd; asof sy spesifiek die tyd opsy gesit het daarvoor.

Ons het altwee bo-op die toilet geklim met ons tasse...[wonder vandag hoe ons dit gedoen het] Juffrou het voor ons deur tot stilstand gekom. Aan die deur gedruk. Toe geklop en gevra: ”Is hier iemand in?” ‘n Paar keer die vraag herhaal. Ons het so stil soos muise gesit. Definitief breinskade opgedoen soos ons asem opgehou het.

Sonja het desperaat beduie ek moet antwoord en ek het beduie: ”nee antwoord jy.” Nee, antwoord jy,” het sy beduie. Maar nie een van ons se stembande wou werk nie. Ons het verlig gehoor hoe juffrou die stryd gewonne gee en wegstap.

Ons het afgeklim en weerskante  op die vloer gaan sit. Die ergste skrik was verby. Ons het weer begin giggel. Ek was besig om ‘n taai wilsontoffie in twee te probeer deel met haar naelskertjie, {onder groot gelag}...toe ek die ongemaklike gevoel kry dat iemand vir my kyk. Ek kyk op..,vas in juffrou se koue grys oë. Sy het seker haar skoene uitgetrek...en kyk nou oor die muur na ons twee af. Sonja lag nog te lekker. Ek wou haar waarsku maar my stembande was verlam. Ek kon voel hoe my wange brand. Sonja lag nog en sê: ”wat gaan aan, het jy ‘n spook gesien,” toe sy opkyk en die “spook” sien. Sy word doodbleek. Die sweet perel skielik op haar bo-lip, en toe..... word sy naar. Bo-oor haar en oor my en ons tasse en die toffie wat ek van skone skok op die vloer laat val het.

Jffrou het geduldig gestaan en wag tot ons weer op ‘n manier “padwaardig” was. Toe sonder ‘n woord beduie ons moet haar volg. Deur die hele groot skool gestap met ons twee skoorvoetend agterna. Die kinders het ons nuuskierig bekyk. Die onderwysers het hulle koppe geskud. My broer het in een van die klasse gesit. Met sy vingers beduie dat my alie gaan brand. Ek het vir hom tong uitgesteek en skewe oë getrek...op die presiese oomblik dat juffrou omkyk. Dit het gelyk asof elke haar nog meer regop spring en haar lippe het verdwyn soos sy dit vasgeknyp het.

Die einde van die saak was die hoof se kantoor. Ons het aan die oorkant van sy tafel gesit. Gesnik dat jy ons wie weet waar kon hoor en ons neuse kliphard geblaas. Hy was ons darem genadig. Ek dink hy wou ons net so gou moontlik uit die kantoor kry. Want ons het nie baie lekker geruik nie. Ek kon huistoe gaan en sy koshuis toe vir skoon klere. Ek is maar liewer saam met haar koshuis toe. Geklee in een van haar rokke later terug skooltoe.

Die middag by die huis moes ek nog by ma ook deurloop, want my boetie was te bly om die nuus te kon oordra, klikbek wat hy was. Later sou ons hom wel laat boet vir sy daad!

Ons is tot heel voor in die klas geskuif. Juffrou het ons toetse en opstelle met ‘n vergrootglas deurgegaan. Ons het gedink graad 11, Afrikaans gaan nooit tot ‘n einde kom nie. Gelukkig vir ons het die stoute Johnny ‘n kaal skets van ‘n vrou gemaak en agter teen die muur geplak. Die vrou se hare het stokkies op haar kop gestaan. Die oë was blou omkring. Die bene was lank en maer. Sy het niks gesê nie, maar Johnny moes voor op my plek kom sit, en ja ek sou nie sê sy lewe was daarna te maklik nie.