Pa se vergeet siekte

Pa se vergeet siekte

Ek was in Sussie se kamer toe ek die slag hoor. Die huis was omtrent net glas. Uit haar kamer kon ek oor die balkon tot in die sitkamer sien. Ek het opgekyk en my pa in die sitkamer gesien. Hy het verbouereerd van die vloer probeer opstaan. Sy bril vasgeklem in sy hand. Ek het nader gestorm en hom opgehelp. Hy het verward  en verskrik met groot gerekte bruin oë na my gekyk. Hy kon nie verstaan wat hy plat op die  vloer soek nie.  Hy was skaars op sy voete, toe sy oë alle uitdrukking verloor en hy voor my oë op die grond neerslaan. Asvaal en met bewende vingers het ek Burt gebel..

Burt het pa dadelik na die dokter geneem. In die spreekkamer het hy nog so aanval gekry. “Verkalte are” was die dokter se uitslag. Hy mag nooit weer motor bestuur of alleen gelos word nie. “Hy het nie meer baie dae nie.” het die dokter gesê. Laat weet maar die kinders wat hom nog wil kom sien.

Dit het die begin van ‘n traumatiese tyd vir Pa, vir ons almal in die huis, maar veral vir Burt ingelui. Hy was die een wat die motor se sleutels moes wegvat by pa. Pa het dit tog so geniet om die kinders rond te ry. Hy het onbegrypend na Burt gekyk en hom in sy kamer toegesluit. Later het Millie met trane in die oë kom se:”Oubie het vreeslik gehuil.”

Op die oog af was pa nog dieselfde man wat baie jonger gelyk en baie fikser as die meeste mense van sy amper 70 jaar was. Verstandelik baie vinnig agteruit gegaan. Die een aanval op die ander het gevolg. Na so aanval kon hy niks onthou nie. Burt was die een wat hom met die grootste deernis opgetel en sy wonde versorg het. “Kom ou dad,’ sou hy sê en Pa sorgsaam ophelp, “alles is reg, kom drink gou die bietjie coke.” Pa se gunsteling drankie. Dan sou hy maar ‘n pleister plak, of room aan die blou kolle smeer.

Burt het Pa so goed geken. Hy het sommer gesien as Pa ‘n aanval gaan kry. Hy het dan pa se aandag probeer aflei. Soms het dit gehelp. Dit het dan gelyk of pa uit ‘n droom wakker word. Soms kon hy keer dat pa homself nie te veel beseer nie.

Ons moes hom van sy kamer op die boonste verdieping ondertoe skuif na hy een aand ‘n erge aanval gekry het.Die kamer was gesluit. Ons het kom hoor rondval in sy kamer, dan was dit weer lank stil. Ons was amper mal aan die anderkant van die deur. Ten einde laaste moes Johnny met ‘n leer opklim en oupa se venster van buite oopbreek. Dit was chaos in die kamer. Oupa het bebloed op die vloer gesit. Stukkend gevalde meubels het om hom gele. Hy het bleek en met groot verskrikte oë na ons gekyk. Ek het geskok in die deur bly staan. Pa het sy bril opgesit en na my gekyk en gevra: “Goeienaand, en wie is u en van waar is u”? Ek het van skone skok histeries begin lag.

Ek het vir hom gesê wie ek is, maar hy het net nog meer verward geraak. Benoud vir Burt beduie dat die vreemde vrou moet loop, want hy het net in sy onderbroek en onderhemp op die vloer gesit.

Hierna het dinge baie vinnig agteruit gegaan. Hy het gehuil dat hy niks van my een suster hoor nie. Dit nadat sy getrou gebel en geskryf het. Hyt al hoe meer name ens vergeet. Die vreemdste was dat hy baie dinge uit sy kinderdae helder onthou het. Oor sommige dinge het hy gelag oor ander gehuil soos ‘n kind. Pa se eens briljante wakker brein het met rasse skrede sy vermoë verloor om op sy eens flinke manier te funksioneer. Vir my was dit asof daar elke dag nog ‘n liggie in Pa se oë afgeskakel is.

Tot op sy laaste dae het hy ‘n ongelooflike kennis van die Bybel gehad. Kon hy verse aanhaal asof hy dit gister geleer het. Sy stem het nog elke dag in gebed opgeklink.

Op die oog af was Pa nog dieselfde. Hyt nog saam met Burt gaan visvang. Elke dag sy oefening gedoen. Bedags vir Millie in die huis gehelp. Vir die kinders groot bakke goudbruin vetkoek gebak. By die eetkamertafel in die sonnetjie gesit en bybelstudie doen. Saans vir ons gewag op die stoep, sodat die kleinman die lang tuinpaadjie na hom kon oploop op sy wankelrige beentjies. Skelm vir die bedelaars sakkies kos aan die boom voor die huis gehang. Vir ure saam met Burt in die see vis gevang.

Hyt sy boeke, allerhande lee blikkies,boksies, skroefies enige “scrap” goedjies in sy kas gepak. Sy klere op sy boekrak gegooi. Sy laken aan die bed vasgewerk. Ontsteld geraak as Millie sy beddegoed of klere was. Baie kere onbegrypend na Burt gekyk as Burt ‘n pleknaam noem of van iemand praat wat hy nie meer kon onthou nie. Soms net vir lank op sy hande sit en afkyk.

Hy het oor en oor vra oor die kinders uitgevra. Waar hulle nou woon en wat hulle doen. Soms gedink hulle is nog op skool. Partykeer moeilik geraak en gesê hulle maak lelik met hom. My telkemale per dag herinner om my oudste broer wie hy vir jare nie gesien het nie, te kontak, al het het hom al verseker my broer gaan hom kom besoek.

Burt het Pa vir nog toetse geneem. Die uitslag was: Tipe epileptiese aanvalle as gevolg van ‘n breinbesering wat hy opgedoen het in die ongeluk waarin Ma baie jare vroeër oorlede is. Volgens die dokters was die skade noual baie groot en daar was niks wat hulle kon doen nie. As pa sy kop te lank agteroor hou, sou hy beroerte kry en sekerlik sterf. Ons het pa nie alleen gelaat nie. Burt se hart was gebreek, want pa was vir hom “ou dad” met wie hy alles kon deel. Sy groot visvang pel.

Saans het hy en pa op die stoep gesit en gesels. Ek het gesien hoe hy elke beskikbare uur saam met pa deurbring. Hoe hy  die tyd saam met pa uitgekoop het. Elke uur gekoester het.

Ons het maar gelag vir pa se dinge. Een middag toe ek by die huis kom, kom pa asvaal aangestorm. Ek skrik groot want ek kon sien hy wil slegte nuus met my deel. “Het jy gehoor wie is vandag dood?” vra hy uitasem. Ek word koud, en skud stom my kop. Die trane loop uit pa se oë. “Totius,” se hy, “kan jy glo, Totius.” Ek het my gesig in my hande verberg en gelag dat die trane loop: van verligting, en ja van skok, en hartseer oor my pa. Hy het ewe ‘n soet koppie koffie in my hand kom druk. ‘n Tissue gebring omdat ek so snik. As ons nie gelag het oor party goed nie, sou dit ons onder gekry het.  

Volgende keer: PA se dood

Die Straf

Die straf

So kuier ek weer die naweek by my vriendin Annemarie op die plaas. Ons besluit al in die bus op pad plaas toe ons gaan dadelik ons huiswerk doen. Daar aangekom vaar ons die vlaktes in en dus geen huiswerk nie. Saterdag-oggend is dit dorp toe, daarna tee by vriende saam met haar ouers. Om ‘n lang storie kort te maak..teen sondagaand was daar nog nie ‘n steek huiswerk gedoen nie.

Sondagaand onthou ons met ‘n skok dat ons more-oggend ons naalwerk moet ingee vir punte. Juffrou Barnard het dit spesiaal huistoe gestuur vir die doel. Ons kyk met groot oë vir mekaar. “Môre, maak ou Barnard ons dood, geniet maar jou laaste aand op aarde,” sê my vriendin en verberg laggend haar gesig in haar halfklaar babarok. Wel daar was geen manier hoe ons nou die rokke kon klaarmaak nie. Na baie beraadslaging besluit ons om dit by die huis te vergeet.

So op die maandag was die gewoonlik sagte juffrou nie lus vir ons streke nie. Sy’t ons sonder omhaal elkeen aan ‘n arm gegryp en in die huishoudkunde sentrum gaan toesluit. “En julle kry nul.” het sy nog vir oulaas kwaai oor haar skouer gesê. Binne minute het ons vergeet waarom ons daar was. Ons het elke oomblik geniet. Ek het op ‘n stukkie papier geskryf: “Hier sit ons nou alleen, met net die huishoudkunde mure om ons heen.” Ek het dit vir my vriendin voorgelees en ons het histeries gelag. Ons het beurte gemaak om juffrou na te maak en lawwe liedjies gesing.

Die klok het gelui en ons vriende het by die vensters met ons kom gesels. Dit was so geraas dat juffrou binne minute agter ons gestaan het. Haar groot groen oë het geblits. Sy’t ons onsag in die skemer stoorkamer ingedruk en die deur gesluit. Ons het op die koue vloer gaan sit en gewonder of dit nie teen die wet is nie. Maar dit sou nie help om te kla nie, nie een van ons se ouers sou enige simpatie met ons he nie..inteendeel.

Later het ons honger geword. Die groot yskas was gestock met karamel kondenmelk en room. Koekies het op die kas gestaan. Die groter kinders sou seker tert of iets maak. Ons het ‘n yslike ‘tert’ gemaak en dit sonder seremonie opgeeët. Southappies wat ons later sou uitvind vir die personeelvergadering na skool bedoel was, het hul pad in ons kele afgevind. Ons was lankal nie meer honger nie. Ons oë was stokstyf in ons koppe en my vriendin was net so naar soos ek. Maar ons het nie gestop voor elke krieseltjie opgeeët was nie.

Ons was nie meer lus vir lag en gesels nie. Lusteloos het ons op die koue vloer gesit en net na mekaar gekyk. Gewens dat ons maar liewer die rokke klaargemaak het. Gewens dat ons liewer dood was. Skielik het ons ‘n skaduwee onder die deur gesien. Dit het stil gestaan en dan weer beweeg. My vriendin het die besem gevat en onder deur die deur na die skaduwee geslaan. Daar was ‘n harde uitroep en ‘n lelike woord wat glad nie by ‘n juffrou pas nie. Syt vir juffrou raak geslaan.

Die deur is oopgeruk en juffrou Barnard het daar gestaan. Sy was woedend. Met blitsende oë het sy na ons gekyk..en toe het sy die wanorde in haar netjiese stoorkamer raakgesien. Die lee blikkies en houers. Besef ons het haar keurig voorbereide canapés als verorber. Juffrou het probeer praat, maar haar asem was weg. Sy het haar oë toegemaak. Hulle weer oopgemaak en gesien sy het gesien wat sy gesien het...En wat sy gesien het, was nie ‘n nare droom nie, maar die werklikheid.

“Julle ellendige kinders, staan dadelik op,” het sy naderhand deur haar tande gesis. Ons wou, maar ons kon nie. Syt my aan my arm opgeruk. My hardhandig vorentoe gestamp. Ek was nie eers verontwaardig nie, eerder dankbaar dat sy ons nie daar op die plek vermorsel het nie. Die stamp was egter nie so goeie ding vir my oorvol liggaam nie, want ek dink die kos het in elke vesel gesit. My maag was net te klein vir alles wat ons geeët het.

Toe juffrou stamp, sê my maag:” tot hiertoe en nie verder nie.” Wel al wat ek kan sê is, so naar was ek nog nooit weer nie. My vriendin het net ‘n baie aardige kreun geluid gemaak en my voorbeeld gevolg.

Die res van die dag het ons met koue lappies op ons koppe in die siekekamer gelê. Ons het te sleg gevoel om grappies te maak. Juffrou het kom inloer.Haar hand was koel op ons warm voorkoppe. Syt nie gepraat nie, so dalk het ek my net verbeel dat ek ‘n sagte glinstering in haar oë gesien het.

Die dag toe ma weg is.

 

 

 

Die dag toe ma weg is.         3 Oktober…..

Dit was ‘n dag soos elke ander dag. Die son het buite geskyn. Ons het gelag. Tog was ek rusteloos.  Hier gevat en daar gelos.

Die vorige aand was ma-hulle by ons. Toe ons groet het sy onthou van die bakkie tuisgemaakte vetkoekies wat sy saamgebring het. Sy het dit vir my gegee. Net voor sy in die motor klim omgedraai en gesê: “Laat dit goed gaan met jou.” Het ek my verbeel dat daar ‘n vreemde trek in haar oë was. So asof sy dalk geweet het dat dit ‘n laaste groet is.  Ek het hulle agtena gekyk.. Sy’t nog vir oulaas omgedraai en gewaai.  ‘n Bree glimlag op haar gesig. Ek het teruggewaai.

Die telefoon het gelui. Dit was pa...hy wou met Burt praat. Ek het na hom gekyk en gesien hoe sy gesig verstyf, hoe die kleur sy gesig verlaat. Hy het na my gekyk, skok in sy oë. Skrik het my lyf vol kom lê.  Deur stywe wit lippe het Burt die nuus meegedeel.

Pa-hulle was in in ongeluk naby Louis Trichardt. Hy het nie seergekry nie. Ma was in die hospitaal opgeneem. Ek het dadelik gebel. Die dokter se stem was emosieloos en koud. Sy’t breinbeserings, dit lyk nie goed nie. Asseblief plaas haar dadelik oor Pietersburg toe het ek gevra.

Vyf minute later het ek weer gebel. “Sy’s weg,” het die stem gesê. “O, het julle haar oorgeplaas,” het ek gevra. “Nee,” het hy gese,”sy’s dood, die brein het te seergekry.” Dit was asof hy oor die weer gepraat het.

Die telefoon het uit my hand geval. Ek het uitgehardloop en na Burt geroep. My bene het onder my ingevou en ek het op die grond neergesak. Burt het my opgetel en ingedra.

Toe het ek na die kinders en my suster se betraande, geskokte gesigte gekyk. ‘n Doodse kalmte het van my besit geneem. Ek is die oudste. Ek moes hulle troos. My sussies was maar 16 en 17. Vir my kinders was ouma ‘n tweede ma.

Ons het dadelik Potgietersrus toe gery. Die kinders het verslae in ouma se huis rondgestaan. Ek het na die orrel gekyk wat sy nooit weer sou speel nie. Haar welige plante wat sy nooit weer sou natgooi en geniet nie. Deur die huis geloop. My gesig in haar japon gedruk wat nog na haar geruik het. Gevoel hoe my hart in stukke breek.  Hoe ‘n groot gat in my lewe verskyn wat deur niks gevul kan word nie.

Ek het haar naam saggies oor en oor genoem..”ma, mammie.” Maar dit was stil. Soos die klere in haar kas wat sy nooit weer sou dra nie.  Soos die bybel langs haar bed wat sy nooit weer sou lees nie.  Ek kon haar hoor sing. “I’ve got a mansion just over the hillside, in that bright land where you’ll never grow old.”

Die telefoon soos ‘n outomaat beantwoord en weer en weer en weer vertel wat gebeur het. Gewonder hoekom mense nie maar kan wag tot later met die uitvra nie.

Later het ek en Burt gery om pa te gaan haal en ma uit te ken. Pa het ons verslae ingewag. Die hartseer het soos ‘n mantel om hom gelê. “Die ambulans het eers na amper ‘n uur opgedaag, die ambulans het te laat gekom.” het hy oor en oor gesê.

By die polisiekantoor het hulle ons simpatiek ingewag. Ek het woordeloos my ID boekie aan die sersant oorhandig.  Soos n droom agter hom aangeloop na die lykshuis. Soos iemand onder verdowing gestaan en kyk hoe hy die laai ooptrek.

Ma het daar gelê. Die blink hare krullerig om haar gesig wat nou wit en styf was. Daar was skok op die mooi gesig.  Ek het langs die laai gekniel en aan haar gevat. Sy was so koud, so koud. Sy wat mens altyd in haar warmte en liefde kon toevou. Ek het my kop op haar bors gesit en gehuil. Gehoop die mollige arms sou my toevou en troos. My trane het op haar gedrup. Maar sy het net bewegingloos daar bly lê.

Want dit was maar net ma se beseerde liggaam wat daar gele het. Haar skoon rein siel het reeds in die hemel gejuig. Daar waar sy vir ewig gaan lewe.  Daar waar daar geen pyn en leed is nie. Waar daar geen trane en teleurstellings is nie.  Want “To die is to be with God.”

Ek wou haar nie laat gaan nie. Ek kon nie. Ek het aan haar vasgeklou totdat hande my met geweld weggetrek het.  Die pad huistoe het soos in n waas verby gegaan. Die enigste ding waarvan ek seker was, was die feit dat my lewe soos ek dit geken het vir altyd verander het.

Ma was my beste vriendin, my vertroueling. Die enigste mens wat ek ten volle kon vertrou. Die een wat deur al die goed en swaar daar was vir my.  Ek het sonder om te sien deur die motorvenster sit en kyk.  Besef sy het geweet, ek weet nie hoe nie, dat sy weg sou gaan.

Weke tevore het sy my gebel en gevra ek moet haar kom sien. My toe laat belowe dat ek na my twee klein sussies sou omsien as sy iets oorkom. Ek het belowe, maar dit ook afgelag. Sy was 47..mens sterf nie op 47 nie. Sy was gesond en vol lewe..

Later sou ons hoor dat sy al haar vriendinne en susters gebel het in die twee weke voor sy weg is. Vir elkeen het sy ‘n boodskappie gehad.  Hoe wonderlik moet dit nie wees om so gereed te wees as die engele jou kom haal nie.

Vir baie lank het ek oor ma getreur. Ek wou nie inkopies doen nie want ons twee het so lekker geshop.  Ek het in ‘n winkel geloop en skielik besef ek huil. Ek kon nie na haar fotos kyk sonder dat my hart wou breek nie. Daar was geen medisyne of troos vir my gebreekte hart nie.

Een nag het sy in ‘n droom aan my verskyn en gesê ek moet ophou treur oor haar. Sy het daar in ‘n glansende wit kleed gestaan, en wou nie dat ek aan haar raak nie. Sy’t my verseker dat sy altyd daar sal wees vir my. En deur die jare het sy my gewaarsku as gevaar dreig. Het ek helder haar stem gehoor.

Vandag is dit 25 jaar dat sy weg is. Ek het deur die jare baie keer haar nommer geskakel maar haar stem was vir ewig stil.  Maar in my hart sal ma altyd lewe. As ek verkeerd optree sal ek haar vermaning in my gedagtes hoor. Want dit wat sy agter gelaat het sal vir altyd by my bly.  Liefde en Eer was haar kleed. Tot ons weer ontmoet mammie.